Alternatif bir uyuşmazlık çözüm yöntemi olan arabuluculuk yoluyla hukuki uyuşmazlıklara dair anlaşma sağlanması halinde tarafların yükümlülüklerinin ve bu yükümlülüklere uyulmaması halinde uygulanacak yaptırımların yer aldığı bir anlaşma belgesi düzenlenir. Arabulucu ve tarafların imzalarını taşıyan bu belge mahkeme kararı niteliğinde olup, belgenin taraflar açısından birçok avantajı vardır.
Arabuluculuk, mahkeme yargısına göre hızlı ve ekonomik olup kazan-kazan ilkesi uyarınca taraflara kendi çözümlerini üretebilmelerine yardımcı olmaktadır. Ayrıca tarafların husumetleşmelerinin önüne geçerek ilişkilerini sürdürmelerini sağlar.
Ancak biz makalemizde bu avantajları sadece harç ve vergiler açısından inceleyeceğiz.
A-DAMGA VERGİSİ AVANTAJI:
Belirli bir miktar içeren yazılı sözleşmelerin hepsinden alınan damga vergisinin kişiler/şirketler açısından büyük bir külfet oluşturduğu bilinmektedir. Sözleşmelerin resmi işlemlerde kullanılmaları halinde kural olarak sözleşmede geçen miktarlar üzerinden binde 9,48 oranında nispi damga vergisi alınmaktadır.
Tarafların arabuluculuk yoluyla bir anlaşma belgesi oluşturmaları ve belgeyi resmi işlemde kullanmak istemeleri halinde ise damga vergisi maktu olarak alınır. Bu avantaj arabuluculuk kanunu ilgili maddesinde şu şekilde ifade edilmiştir; ‘’Taraflar, anlaşma belgesini icra edilebilirlik şerhi verdirmeden başka bir “resmi işlemde kullanmak isterlerse”, damga vergisi maktu olarak alınır.’’Maktu damga vergisi miktarı; 2022 yılı için 132.30 TL’dir. Damga vergisi, arabuluculuk anlaşmasında yazılı olan miktarlara bakılmaksızın bu rakam
üzerinden alınır.
Bu avantajın boyutu özellikle yüksek miktarlı sözleşmelerde daha da ön plana çıkmakta olup, taraflar lehine vergi avantajı sağlamaktadır.
B-DAVA VE İCRA HARCI AVANTAJLARI:
Arabuluculuk anlaşma belgesinin gereği yerine getirilmeyebilir. Bu durumda yukarıda ifade ettiğimiz gibi mahkeme kararı (ilam) niteliğinde olan arabuluculuk anlaşma belgesi ilamlı icraya konularak icra takibi yapılır. Bu takip türünde harç maktu olarak alınır.
Bir ilamlı icra takibi için yapılacak masraf, yalnızca 100-150 TL civarındadır. Bu miktar, arabuluculuk anlaşmasında yazılı olan miktarlara bakılmaksızın bu rakam üzerinden alınır yani maktudur.
Ancak “ilamsız icra” (örneğin adi sözleşmenin icraya konulması) söz konusu olduğunda nispi harç alacak miktarı üzerinde yüzde olarak alınır.
Dolayısıyla ilamsız icra açmak yerine arabuluculuk anlaşma belgesi ile ilamlı takip açmak alacaklıya harç avantajı sağlamaktadır.
Dava harçlarından, karar ve ilam harcında ise kural olarak hüküm altına alınan uyuşmazlık konusu değer üzerinden nispi harç alınır ve oranı binde 68.31’dir.
Örneğin 1 milyon TL olarak hüküm altına alınan bir mahkeme kararında, 68 bin 310 TL karar ve ilam harcı ödenmesi gerekir. Ancak “açılmış davalarda uyuşmazlıkların arabuluculuk yoluyla çözümlenmesi halinde, arabuluculuk son tutanağına dayalı olarak verilen kararlarda” söz konusu harç maktu şekilde ve yalnızca 59,30 TL olarak alınır.
C-KDV AVANTAJI:
Arabuluculuk ve avukatlık alanında verilen hizmetler için daha önceden %18 olarak hesaplanan Katma değer vergisi 1594 sayılı Cumhurbaşkanlığı kararı ile belirli işlerde %8’e inmiştir.
Aile Mahkemeleri, Tüketici Mahkemeleri ile Çocuk Mahkemelerinin görev alanına giren davalar ve işler; Vesayet davaları ve işleri yukarıda sayılan davalara ilişkin itiraz, istinaf, temyiz gibi kanun yolları, ve iş uyuşmazlıklarında dava şartı olarak uygulanan arabuluculuk işlemleri ile bunlara bağlı gerçekleştirilen ilamlı icra takipleri kapsamında verilen avukatlık hizmetlerinde KDV oranı %8 olarak değiştirilmiştir.
Şöyle ki, arabuluculuk müzakerelerinde avukatı bulunan taraf avukatlık ücreti için daha az KDV ödeyecek ayrıca arabuluculuk anlaşma belgesine dayalı ilamlı icra takibi açılması gerektiğinde avukatlık ücreti için yine daha az KDV ödeyerek vergisel avantaj sağlayacaktır.
D-GİDER YAZABİLME AVANTAJI:
Arabulucuya anlaşma kapsamında ödenen arabuluculuk ücreti gelir vergisi kanununa göre giderden sayılabilir. Bu durumda da önemli bir vergi avantajı sağlanmış olur.
Ayrıca işçi-işveren uyuşmazlıklarında işçiye anlaşma kapsamında ödenmiş olan kıdem tazminatı gelir vergisinden istisnadır. Aynı şekilde işçi-işveren işe iade talepli dosyalarda işçinin işe iade edilmeyerek kendisine işe başlatmama tazminatı ödenmesi hususunda anlaşılmışsa işçiye ödenecek, işe başlatmama tazminatı da gelir vergisinden istisnadır.
ARABULUCUK ANLAŞMASININ 100.000 USD BEDELLİ SÖZLEŞME AÇISINDAN DEĞERLENDİRİLMESİ:
100.000 USD bedelli bir sözleşme için güncel kur üzerinden (11.11.2022) 17.557 TL damga vergisi ödenmesi gereklidir. Bu sözleşmeden kaynaklı dava ve icra yoluna gidilmesi durumunda ise dava masrafı olarak; 32.118.83 TL peşin harç ve icra masrafı olarak 9370 TL icra peşin harcı ödenmesi gerekecektir. Ayrıca davanın kısmen veya tamamen reddedilmesi halinde 126.510 TL’ye varabilen karar ve ilam harcının ödenmesi gerekecektir.
Sözleşmenin arabuluculuk anlaşma belgesi olarak düzenlenmesi halinde ise bu masrafların (damga vergisi, dava peşin harcı, icra peşin harcı ile karar ve ilam harçları)hiçbirisinin yapılmasına gerek kalmayacak, üstelik tarafların elinde adi bir sözleşme yerine artık üzerinde tartışılamayacak mahkeme kararı niteliğinde bir sözleşme olacaktır.
Ayrıca adi bir sözleşmeden kaynaklı dava veya icra yoluna başvurulursa yıllar sürecek bir hukuki süreç içerisine girilecek bu da hem masraf hem de zaman kaybı oluşturacaktır.
Son olarak, Singapur Anlaşması’na Türkiye’nin taraf olması ile birlikte ticari konularda imzalanan arabuluculuk anlaşma belgeleri uluslararası nitelikte bir belge sayılmakta olup, yurt dışında (sözleşme tarafının yabancı şirket olması) kullanılmaları gerekirse başkaca herhangi bir prosedüre gerek kalmaksızın taraf ülkede icra edilebilecektir. Bu da yurtdışında yapılacak hukuki masrafları minimize edecektir.
ARABULUCULUK ÜCRETİ OLARAK NE KADAR ÖDERİM?
Arabuluculuk ücret hesabı, 2022 yılı Arabuluculuk Asgari Ücret Tarifesinin ikinci kısmına göre yapılmaktadır. Uyuşmazlık konusunun %6’sından başlamak üzere kademeli şekilde azalarak bir hesaplama yapılmaktadır. Arabuluculuk ücreti farklı bir anlaşma olmadıkça taraflarca eşit ödenir.
Konusu para olmayan ve para ile değerlendirilemeyen uyuşmazlıklarda ise, tarifenin birinci kısmına göre belirlenen saatlik ücretler arabuluculuk ücreti olarak yine taraflarca eşit olarak ödenecektir.
Konu hakkında daha fazla bilgi almak için, yorumlar kısmından bize soru sorabilir ve ya bizimle iletişime geçerek bizden randevu alabilirsiniz.
________________________
Bu makale tüm hakları saklı olarak, Uzm. Arb. Av. Hikmet Çağlar SAK ve Av. Ata Sabri ATILGAN tarafından www.atilgansakhukuk.com sitesinde yayınlanması için kaleme alınmıştır. Makalenin tamamı kaynak gösterilmek şartıyla ve ancak özel izin alınarak kullanılabilir. Yazarı ve kaynağı gösterilmeden kısmen yayınlanması şahsi ve fikri haklara aykırılık teşkil eder. 11.11.2022
