6502 sayılı ''Tüketicinin Korunması Hakkında Kanunu'' kapsamında yapılan tüm alışverişler için tüketici hakları düzenlenmiştir.
Tüketici Kimdir?
Bir mal veya hizmeti özel amaçlarla satın alarak kullanan veya tüketen gerçek veya tüzel kişiye tüketici denir.
Kimler Tüketici Sayılmaz?
Ticari veya mesleki amaçlarla mal satın alan şirket veya gerçek kişiler tüketici sayılmazlar.
Bu bağlamda yapılan alışverişlerden doğacak zararlarda Borçlar Kanunu hükümlerine gidilir.
Ayıplı Mal Nedir?
Ayıplı mal, sözleşmeye göre sahip olması gereken nitelikleri taşımayan, tarafların üzerinde anlaştığı örneğe aykırı ve ya tüketicinin beklediği faydaları ortadan kaldıran veya azaltan maldır.
Tüketicinin faydalarını etkileyen hukuki, maddi ve ekonomik eksikliği olan mallar da ayıplı mal kabul edilir.
· Hukuki ayıp, tüketicinin maldan yararlanma ve tasarruf özgürlüğünü sınırlandırılan veya tamamen kaldıran ayıplardır.
(Örnek olarak, gayrimenkul şirketinden tüketici sıfatıyla satın alınan arsanın, imar planında yeşil alan, park gibi kamusal alan olarak gözükmesi veya galeriden alınmış aracın suça karışmış olması sebebiyle müsadere edilmesi.)
· Ekonomik ayıp, tüketicinin maldan elde etmeyi beklediği verimi sağlamamasıdır.
· Maddi ayıp ise bozuk, kırık, zarar görmüş malları ifade eder.
Satıcının Ayıptan Sorumluluğunun Şartları Nelerdir?
Satıcının ayıplı maldan sorumlu tutulabilmesi için aşağıdaki şartların birlikte gerçekleşmesi gereklidir.
1-Malın tüketiciye teslim edilmesi gerekir.
2-Ayıbın esaslı bir ayıp olması gerekir.
(Malın değerinin veya veriminin ciddi olarak azalması veya tamamen kaybolması gereklidir.)
3-Ayıp tüketiciye teslim edilmeden önce mevcut olmalıdır.
(Ayıbın ‘’kullanıcı hatasından’’ kaynaklanmaması gerekir. Kullanıcı hatası, tüketicinin malı tanıtma ve kullanma kılavuzunda yer alan hususlara aykırı olarak kullanmasından kaynaklanan arızaları ifade etmektedir. Kullanıcı hatasının olduğu durumlarda tüketici seçimlik haklarını kullanamaz.)
4-Tüketici malın ayıplı olduğunu bilmemelidir.
(Tüketici malı satın alırken ayıplı olduğunu biliyorsa, ayıbı da kabul etmiş sayılır.)
5-Ayıp açık bir ayıp olmamalıdır.
(Maldaki ayıp, ilk bakışta basit bir gözlemle fark edilebiliyorsa, tüketicinin ayıbı kabul ettiği varsayılır.)
6-Satıcının sorumluluğunu kaldıran bir sözleşme olmamalıdır.
(Satıcı ile üretici aralarında, satıcının ayıptan sorumlu olmayacağını kararlaştırabilirler. Fakat bu sözleşme, satıcının hile ile ayıbı gizlemesi veya ayıplı malın tesliminde ihmal veya kasten hareket ettiği durumları kapsayamaz. Bu konuda yapılmış sözleşmeler geçersizdir.)
Ayıplı Mala Karşı Tüketicilerin Seçimlik Hakları Nelerdir?
Yukarıdaki şartların hepsinin birlikte gerçekleşmesi ile, tüketici seçimlik haklarını kullanabilecektir. Bize göre yapılması gereken, derhal ihtarname yolu ile ayıbı ihbar edip tüketicinin hangi seçimlik hakkını kullanmak istediğini belirtmesidir. Bu haklar şöyledir:
·Satılanı iade etmeye hazır olduğunu bildirerek sözleşmeden dönme,
·Satılanı iade etmeden ayıp oranında satış bedelinde indirim talebinde bulunma,
·Bütün masraflar satıcıya ait olacak şekilde malın ücretsiz tamirini isteme,
·Mümkünse, satılanın ayıpsız bir benzeri ile değiştirilmesini isteme.
Satıcı tüketicinin isteğini yerine getirmek zorundadır fakat malın ücretsiz tamiri ya da ayıpsız hali ile değişimi satıcı bakımından orantısız şekilde yükümlülük doğuracaksa tüketici yalnızca sözleşmeden dönme ya da bedelden indirim haklarını kullanabilir. Son olarak; tüketici seçimlik haklarından biri ile birlikte, tazminat talep edebilir.
Tüketici Haklarını Kime/Kimlere Karşı İleri Sürebilir?
Tüketiciler taleplerini,
·Üretici/İmalatçı,
·Satıcı/Bayi/Acente,
·İthalatçıdan herhangi birisine karşı ileri sürebilirler.
Bu kişilerin hepsi de ayıplı maldan birlikte sorumludurlar. Fakat üretici veya ithalatçı, malın kendisi tarafından piyasaya sürülmesinden sonra ayıbın doğduğunu ispat ederse ayıptan sorumlu tutulmaz. Uygulamada genelde malın satıcısına başvurulmaktadır.
Bu Haklar Ne Zamana Kadar Kullanılabilir?
Tüketici, malı teslim almasından itibaren mümkün olan en kısa zamanda aldığı malı muayene etmelidir. Malda bir ayıp varsa satıcıya bu ayıp gecikmeden bildirilmelidir. Ayıbın ilk 6 ayda çıkması durumunda, ayıbın satıcı kaynaklı olduğu kabul edilir ve malın ayıplı olmadığını ispat etmek satıcıya düşer. Fakat bazı ayıplar daha geç ortaya çıkabilir. Bunlara ‘’gizli ayıp’’ denir. Gizli ayıplarda, ispat yükü tüketicidedir ve malın ayıplı olduğunu tüketici ispat etmelidir.
Gizli ayıplar için satıcı ile daha uzun bir süre kararlaştırılmadıysa, satıcının sorumluluğu taşınır mallarda 2 yıl, taşınmaz mallarda ise 5 yıl ile sınırlıdır. Malın teslim edilmesinden sonra bu süreler geçirildiyse satıcı artık ayıptan sorumlu tutulamaz ve tüketici seçimlik haklarını kullanamaz. Fakat ayıp ağır kusur veya hile ile tüketiciden gizlenmişse bu süreler geçse bile satıcının sorumluluğu doğar.
İkinci El Satışlarda Tüketici Seçimlik Haklarını Kullanabilir mi?
Tüketici ikinci el satışlarda da kanundan kaynaklanan seçimlik haklarını kullanılabilir. İkinci el satışlarda satıcının sorumluluğu taşınır mallarda 1 yıldan, taşınmazlarda ise 3 yıldan az olamaz.
İkinci el satışlarda, satıcı ticari veya mesleki amaçlarla mal satan biri olabileceği gibi (galeri, şirket) ticari amaç olmadan satış yapan biri de(kendi aracını satan kişi) olabilir.
Satıcının ticari veya mesleki amaçlarla mal satan biri olmadığı durumlarda tüketici, Tüketici Kanunundan yararlanamayacak fakat yine Borçlar Kanunu hükümlerine göre ayıba karşı tekeffülden kaynaklanan haklarını kullanabilecektir.
Mesafeli Sözleşmelerdeki (İnternet alışverişi) Tüketici Hakları Nelerdir?
Satıcı ile tüketicinin yüz yüze gelmeden, uzaktan iletişim araçları vasıtasıyla (internet/telefon vb.) kurdukları sözleşmelere mesafeli sözleşmeler denir. Bu sözleşmelerde tüketicinin ayıba karşı seçimlik haklarının yanı sıra bir de ‘’cayma hakkı’’ vardır.
Türkiye’de tüketicilerin %30’a yakını artık alışverişini internet üzerinden yapıyor. Tüketici malın kendisine ulaşmasının ardından 14 gün içinde hiç bir sebep göstermeden ve cezai bir şart ödemeden malı satıcıya iade edebilir. Cayma hakkının kullanılabilmesi için malın ayıplı olmasına gerek yoktur.
Tüketici Hakları için Nereye Başvurulmalıdır?
Satıcı veya diğer sorumlu kişiler tüketicinin isteğini yerine getirmedikleri takdirde, Tüketici hakkını arayabilmek için Tüketici Hakem Heyeti veya Tüketici Mahkemesine başvurabilir. Tüketicinin hangi yola başvuracağı, satın aldığı malın değerine göre ve her sene resmi gazetede yayınlanan parasal sınırlara göre belirlenir.
2018 yılı için, 6.860 TL altındaki tüketici uyuşmazlıklarında tüketici hakem heyetlerine, 6.860 TL üzerindeki tüketici uyuşmazlıklarında ise Tüketici Mahkemelerine gidilmesi gerekecektir.
Biz Neler Yapıyoruz?
Atılgan & Sak Hukuk Bürosu olarak, tüketici hukukundan kaynaklanan aşağıdaki tüm dava ve işlemlerde temsil ve takibe yetkiliyiz.
·İhtarname Hazırlanması,
·Tüketici Hakem Heyeti Başvuruları,
·Tüketici Mahkemesinde Görülen Davalar,
·Eser, Taşıma, Simsarlık, Sigorta, Vekâlet, Bankacılık Sözleşmelerinden kaynaklanan her türlü Dava ve İcra takiplerinde Temsil.
Konu hakkında daha fazla bilgi almak için, yorumlar kısmından bize soru sorabilir ve ya bizimle iletişime geçerek bizden randevu alabilirsiniz.
____________________________
Bu makale tüm hakları saklı olarak, Av. Hikmet Çağlar SAK ve Av. Ata Sabri ATILGAN tarafından www.atilgansakhukuk.com sitesinde yayınlanması için kaleme alınmıştır. Makalenin tamamı kaynak gösterilmek şartıyla ve ancak özel izin alınarak kullanılabilir. Yazarı ve kaynağı gösterilmeden kısmen yayınlanması şahsi ve fikri haklara aykırılık teşkil eder. 07.12.2018
Tüketici hakları konusu çok önemli bir mevzuat.
Çoğu tüketici bu haklarından haberdar değil.
Bu konuda aydınlatmanızdan dolayı çok tşkler.